Sekreti i përhapjes së medhebeve sunite
Kushdo që i lexon me kujdes librat e historisë dhe atë që kanë shkruar paraardhësit në to, pa dyshim do të zbulojë se katër medhhebet sunite në atë kohë u përhapën mes njerëzve me vullnetin e sundimtarëve në pushtet. Kjo është arsyeja pse ithtarët e këtyre medhhebeve janë të shumtë, sepse njerëzit ndjekin fenë e sundimtarëve të tyre.
Po kështu, studiuesi do të gjejë se dhjetëra medhhebe janë zhdukur, ngase sundimtari nuk ishte në favor të tyre, si medhhebi i Evzaiut, Hasan Basriut, Ebu Ujejnes, Ibn Ebi Zejbes, Ibn Ebi Davudit, Lejs ibn Saadit e shumë të tjerëve.
Vetëm si shembull do të citoj Lajs ibn Sadin, i cili ishte mik i Malik ibn Enesit dhe ishte më i ditur dhe më i udhëzuar se ai, gjë që Shafiu e pranon.
(Menakib Shafii, f. 524.)
Por medhhebi i tij u zhduk dhe fikhu i tij u harrua, sepse autoritetet nuk ishin të kënaqur me të.
Ahmed ibn Hanbeli thotë:
“Ibn Ebi Zuajbi ishte më i mirë se Malik ibn Enesi, vetëm se Maliku ishte më i rreptë kur bëhej fjalë për transmetuesit e haditheve”.
(Tezkiretul huffaz, 1/176.)
Kur e trajtojmë historinë, do të zbulojmë se Maliku, themeluesi i medhhebit, iu afrua autoriteteve dhe pushtetarëve dhe iu bashkua procesionit të tyre. Kështu ai u bë një njeri i respektuar dhe një dijetar i famshëm. Medhhebi i tij u përhap me metoda të frikësimit dhe nxitjes, veçanërisht në Spanjë, ku dishepulli i tij Jahja ibn Jahja punoi për t'u miqësuar me sundimtarin e Spanjës. Kështu, ai u bë një nga të afërmit e tij dhe sundimtari i dha atij autoritetin për të zgjedhur gjyqtarë, ndërkaq Jahja emëronte për gjyqtarë vetëm shokët e tij që ndiqnin medhhebin maliki.
Po kështu, ne gjejmë se arsyeja e përhapjes së medhhebit të Ebu Hanifes, pas vdekjes së tij, ishte se Ebu Jusufi dhe Sheibani, pasuesit e Ebu Hanifes dhe nxënësit e tij më të sinqertë, ishin në të njëjtën kohë të afërt me Harun Rashidin, halifin abasid, kështu që ata luajtën një rol të madh në forcimin e autoriteteve të tij, i dhanë mbështetje dhe ndihmë.
Haruni nuk lejoi askënd të merrte detyrën e gjyqtarit pa pëlqimin e tyre. Ndërkaq ata do të pajtoheshin vetëm nëse personi në fjalë ishte ithtar i medhhebit hanefi. Kështu, Ebu Hanife u bë dijetari më i madh, kurse medhhebi i tij medhhebi më i përhapur në fushën e fikhut, pavarësisht se ulematë e kohës së tij, pra bashkëkohësit e tij, e shpallën të pafe dhe e konsideruan të ateist. Ndër bashkëkohësit e tij ishin Imam Ahmed ibn Hanbeli dhe Imam Ebu Hasan Eshariu.
Medhhebi i Shafiut u zgjerua dhe u forcua kur pothuajse u harrua. Ai u forcua vetëm pasi u mbështet nga një qeveri tiranike, edhe pse i gjithë Egjipti dhe popullsia e tij u bënë shia fatimidë, ata u detyruan të bëhen ndjekës të Shafiut gjatë sundimit të Saladin Ejubiut, i cili vrau dhe theri shiat ashtu siç theren delet.
Dhe medhhebi hanbeli nuk do të ishte i njohur nëse nuk do të ishte mbështetur nga autoritetet abaside gjatë epokës Mu'tesamit, kur Ahmed ibn Hanbeli u pendua për pretendimet e tij se Kur'ani nuk ishte i krijuar ndërsa ylli i tij shkëlqeu në kohën e nasibiut Mutewekkil.
Ndërsa në shekullin e kaluar, medhhebi i Muhamed ibn Abdulvehabit u zgjerua dhe u forcua me mbështetjen e fuqive imperialiste. Ky i fundit bashkëpunoi me familjen Saud, të cilët e mbështetën dhe e ndihmuan menjëherë dhe punuan për përhapjen e medhhebit të tij në Hixhaz dhe në Gadishullin Arabik.
Medhhebi hanbeli shkon prapa në tre imam, i pari Ahmed ibn Hanbel i cili nuk pretendonte të ishte fakih, por ishte nga Ehlul Hadithi. Pastaj Ibn Tejmije, i cili u quajt Shejhul Islam dhe përtëritës i Sunetit, ndërkohë që bashkëkohësit e tij e shpallën jobesimtar, sepse ai tha se çdo musliman i cili kërkon bekime përmes Pejgamberit, s.a.v.a është politeist. Dhe i fundit është Muhamed ibn Abdulvehab, i ardhur në shekullin e kaluar, i cili është produkt i politikës së imperializmit britanik në Lindjen e Mesme. Ai punoi edhe për rivendosjen e medhhebit hanbeli, duke pranuar vetëm fetvatë e Ibn Tejmijes, ndërsa ai e la Ahmed Ibn Habelin në kohën e shkuar, kështu që e trajton atë si një ish, ngase medhhebi në mesin e tyre sot quhet vehabi.
Por nuk ka dyshim se këto medhhebe u përhapën dhe u bënë të njohura vetëm me mbështetjen dhe bekimin e sundimtarëve. Po kështu, nuk ka dyshim se të gjithë këta sundues, pa përjashtim, ishin armiqësor ndaj imamëve të Ehli bejtit, sepse vazhdimisht mendonin se mbijetesa dhe humbja e pushtetit të tyre kërcënohej prej tyre. Kjo është arsyeja pse ata vazhdimisht punonin për t'i refuzuar dhe për t'i larguar nga umeti, duke ia pakësuar rëndësinë e tyre dhe duke vrarë ata që i ndiqnin.
Është logjike që këta pushtetarë të emëronin ata dijetarë që u përulën para tyre dhe i lajkatuan ata, si dhe ata që nxirrnin fetva të tilla që pajtoheshin me qëllimet e sundimit të tyre dhe ekzistencën e tyre. Meqenëse bota gjithmonë ka nevojë të gjejë zgjidhje për çështjet e sheriatit dhe meqë sunduesit, asnjëri prej tyre, nuk dinte asgjë nga Sheriati apo nuk kuptonte fikh, atëherë ata duhej të caktonin ndonjë dijetar në emër të tyre për të nxjerrë fetva dhe për të mashtruar botën politika është një gjë ndërsa besimi është një gjë krejtësisht tjetër dhe se këto dyja nuk shkojnë bashkë.
Dhe kështu, kalifi ishte një politikan, dhe fakihu ishte një njeri fetar, gjë që është ende praktikë e të gjithë sundimtarëve në vendet islame. Edhe sot jemi dëshmitarë të asaj se pushtetarët e tillë caktojnë një dijetar pranë tyre dhe e shpallin myfti të shtetit ose disi e karakterizojnë në një mënyrë tjetër por me të njëjtit kuptim dhe ia japin detyrën e dhënies së fetfave, për t'u kujdesur për çështjet e ibadeteve dhe ritualeve fetare. Por, në fakt, ky njeri nuk mund të nxjerrë një fetva të vetme pa pëlqimin e autoriteteve. Ndodh shpesh që fetfatë t'i diktohen atij nga autoritetet shtetërore, ose së paku e theksojnë atë që nuk është në kundërshtim me politikën e qeverisë dhe zbatimin e planeve të saj.
Ky fenomen doli në dritë gjatë kohës së tre kalifëve të parë: Ebu Bekrit, Omerit dhe Osmanit. Edhe pse nuk bënin dallime mes shtetit dhe fesë, ata i dhanë vetes të drejtën për të përshkruar dhe ligjshmërinë që pajtohet me përdorimin e kalifatit dhe garanton shtrirjen dhe fuqinë e tij. Meqenëse këta tre kalifë merrnin pjesë në tubimet e Pejgamberit s.a.v.a.. dhe shoqëroheshin me të, ata morën disa sunete prej tij që nuk ishin në kundërshtim me politikat e tyre.
Muavije e pranoi Islamin vetëm në vitin e 9-të të hixhretit, sipas transmetimeve më të famshme sahih, ndërsa u shoqërua me Profetin, s.a.v.a., për një kohë shumë të shkurtër ndërkohë që nuk dinte asgjë për Sunetin e tij. Kështu ai u detyrua të caktojë Ebu Hurejren dhe Amr ibn Asin dhe disa shokë të tjerë për të nxjerrë fetva sipas dëshirës së tij.
Dhe kështu të gjithë Omajadët dhe Abasidët ndoqën këtë 'sunet të lavdërueshëm' ose këtë bidat të bukur pas tij, duke caktuar gjithmonë një gjykatës nga të gjithë gjyqtarët që ishte përgjegjës për zgjedhjen e gjyqtarëve që ai mendonte se ishin të mirë për shtetin dhe që do të punonin për ta mbështetur atë. Edhe pas kësaj, ju e keni të qartë se si ishin këta gjykatës, të cilët zemëruan Zotin e tyre për të kënaqur sundimtarët nga të cilët u emëruan.
Pastaj, ju e kuptoni edhe sekretin e dëbimin të imamëve të pastër të familjes së Profetit, andaj nuk do të gjeni asnjë prej tyre të emëruar si gjykatës për të dhënë fetva.
Nëse do të donim një analizë edhe më të madhe se si katër medhhebet sunitë u përhapën dhe fituan popullaritet përmes sundimtarëve, mjafton të përmendim vetëm një shembull të kësaj përmes heqjes së perdes nga medhhebi i Imam Malikut, i cili numërohet ndër medhhebet më të mëdha dhe më të forta e me fikhun më të përhapur. Maliku është i njohur për librin e tij El-Muvetta, të cilin e shkroi vetë, ndërsa Ehli Suneti mendojnë se ai është libri më autentik pas Librit të Allahut, madje disa dijetarë i japin atij libri përparësi ndaj Sahihut të Buhariut.
Fama e Malikut i kapërceu të gjithë kufijtë, madje u tha: “A duhet të nxjerrë fetva, ndërkohë që Maliku është në Medine?”. E quanin Imam i Medinës.
Nuk mund të mos përmendim se Maliku nxori një fetva për ndalimin e marrjes së betimit me forcë andaj Xhafer ibn Sulejmani - guvernatori i Medinës, e ndëshkoi atë me 70 kamxhik për këtë.
Malikitë gjithmonë e citojnë këtë si dëshmi se Maliku ishte armiqësor ndaj autoriteteve, ndërsa kjo nuk është e vërtetë, sepse ata që e përcjellin këtë histori janë të njëjtët që përcjellin gjithçka që ndodhi më pas, ndërsa të takon ty t'i sqarosh dhe kuptosh detajet.
Ibn Kutejbe thotë:
“Ata transmetojnë se kur Ebu Xhafer Mensurit i erdhi lajmi për fshikullimin e Malik ibn Enesit dhe për atë që Xhafer ibn Sulejmani i kishte bërë atij, ai i kushtoi rëndësi të madhe dhe urdhëroi që Xhafer ibn Sulejmani të lirohej nga guvernatori i Medinës dhe me deve u soll në Bagdad.“
Pastaj (Ebu Xhafer Mensuri) i dërgoi një letër Malik ibn Enesit dhe e ftoi që të vinte tek ai në Bagdad, por Maliku nuk pranoi duke ia dërguar një letër Ebu Xhaferit në të cilën ilutej që të falte për këtë, me disa arsyetime. Pastaj Ebu Xhaferi i shkroi atij se duhet të takohen vitin tjetër për haxh, inshallah, sepse ai do të shkojë në haxh.
(Tarihul Khulefai, Ibn Kutejbe, 2/149)
Nëse emiri, Ebu Xhafer Mensuri, halifi abasid, e shkarkon kusheririn e tij Xhafer ibn Sulejman ibn Abbasin nga posti i guvernatorit të Medinës për shkak se e ka fshikulluar Malikun, atëherë kjo ngre dyshime dhe analiza.
Ngase, fakti se Xhafer ibn Sulejmani e fshikulloi Malikun ishte vetëm për të mbështetur kalifatin e kushëririt të tij dhe për të mbështetur autoritetin dhe fuqinë e tij. Në një rast të tillë, duhej shpresuar se Ebu Xhafer Mensuri do ta nderonte dhe shpërblente guvernatorin e Medinës, e jo ta lironte atë nga pozita e tij dhe ta poshtëronte në një mënyrë të tillë. Ndërsa ai e shkarkoi dhe urdhëroi që ta sillnin në gjendjen më të keqe të lidhur me zinxhir në deve, ndërsa halifi në të njëjtën kohë i kërkoi personalisht falje Malikut për ta rifituar kënaqësinë e tij! Shumë e çuditshme!
Nga kjo kuptohet se guvernatori i Medinës, Xhafer ibn Sulejmani, sillej si një budalla që nuk njeh politikë dhe dinakërinë dhe sikur nuk e kupton se Maliku është mbështetls i kalifit dhe mbështetetës i tij në Mekë dhe Medinë. Po të mos ishte kështu, halifi nuk do ta hiqte nga posti i guvernatorit kusheririn e tij të ngushtë, për shkak të fshikullimit të Malikut, i cili e meritoi duke nxjerrë fetva për ndalimin e marrjes së betimt me dhunë. E njëjta gjë po ndodh para nesh të gjithëve, kur ndonjë pyetës tenton të poshtërojë një person dhe e burgosin për të garantuar fuqinë e shtetit dhe sigurinë e politikës së tij, ndërsa kur zbulohet se kush është në të vërtetë ai person, mësohet se është një nga të afërmit e ministrit ose një nga të njohurit e bashkëshortes së presidentit, e kur guvernator i shkarkohet nga detyra atij i caktohet një detyrë tjetër pa pasur njohuri për të.
Kjo më kujtoi një ngjarje që ndodhi kur Tunizia ishte koloni franceze. Shehu i tarikatit Ajsavija dhe grupi i tij e kishin zakon që kalonin natën në një kortezh nëpër rrugët e qytetit, duke rrahur daullet me zë të lartë dhe duke lavdëruar qeverinë derisa të arrinin në vendin e tyre.
Një natë teksa po kalonin pranë shtëpisë së komandantit të policisë franceze, ai doli i inatosur, i theu daullet dhe i mbylli pasi po prishnin rendin dhe qetësinë publike, pas orës 22.00.
Kur prefektii qytetit, ndërsa te ne konsiderohej si guvernator, mori vesh për këtë, u zemërua shumë me komandantin e policisë, e largoi nga detyra dhe i dha afat tre ditësh që të largohej nga qyteti i Kafsës. Më pas ai thirri shehun e tarikatit Ajsavia dhe i kërkoi falje në emër të autoriteteve franceze. Më pas i dha para që të mund të blinte daulle të reja dhe i dha gjithçka për t'ia kompensuar dëmin e shkaktuar.
Kur një nga shërbëtorët e tij të afërt e pyeti pse e kishte bërë këtë, ai u përgjigj se këta të egër më mirë të merreshin me rrahjen e daulleve dhe me vallëzime dervishësh, të biejnë në kllapi e të hanë akrepa, që të mos kenë kohë të mendojnë për ne dhe të luftojnë kundër nesh, ngase ua kemi uzurpuar të drejtat.
Ne do të kthehemi përsëri te Imam Maliku për të dëgjuar se çfarë thotë ai për takimin e tij me kalifin Ebu Xhafer Mensur.