Ligjërata 30
Duke folur për të vërtetën rreth vrasjes së Kalifit të Tretë, Imam Aliu tha:
Do kisha qenë vrasës i tij, po të kisha urdhëruar të vritej; por, po t’i kisha penguar të tjerët që ta vrisnin, do kisha qenë ndihmësi i tij. E vërteta është se tani nuk mund të thuhet nëse është më i mirë ai që e ndihmoi se ai që e braktisi dhe e la në fat të vet. E vërteta është se ai përvetësoi pasuri në mënyrë fare të shëmtuar. Ju protestuat ndaj kësaj, por u nxituat dhe e tepru at. Zoti bën dallim midis atij që përvetëson dhe atij që indinjohet kundër tij.
________
(Uthmani është kalifi i parë Umejjad i Islamit. Ai u ngjit në këtë post më 1 Muharrem të vitit 24 A.H., në moshën shtatëdhjetë vjeç e ushtroi për dymbëdhjetë vjet rresht autoritet dhe kontroll të plotë mbi punët e muslimanëve. Më 18 Dhu’l-Hixhe të vitit 35 A.H. u vra prej tyre dhe u varros në varrezat hebreje Hash Koukab, në Medinë. Është fakt që vrasja e tij ishte pasojë e dobësive të tij dhe e punëve të zeza të zyr tarëve të tij, ndryshe nuk shpjegohet dot pse muslimanët e miratuan njëzëri vrasjen e tij, ndërkohë që askush nuk u ngrit ta përkrahte a ta mbronte, me përjashtim të fare pak prej të afërmve të tij.
Sigurisht, muslimanët duhej të kishin marrë parasysh moshën e tij, shërbimin e tij të gjatë, prestigjin dhe meritën e të qenit sahab i Profetit; por sjelljet dhe bëmat e tij e kishin ndezur gjendjen aq shumë, sa asnjë nuk dukej i përgatitur ta mëshironte apo t’i dilte krah. Padrejtësitë dhe teprimet që kishte bërë ndaj bashkëpunëtorëve më të ngushtë të Pro fetit kishin ngjallur një valë të madhe pakënaqësie e zemërimi në të tëra fiset Arabe. Të gjithë ishin të indinjuar e i shikonin me përbuzje arrogancën dhe punët e tija të liga. Fatkeqësitë e tmerrshme të Ebu Dherit, çnderimi e shfarosja e Beni Ghifarit dhe e fiseve aleate të tij, rrahja brutale e Beni Huzelit dhe e fiseve të tij si dhe ajo e Abdullah bin Mes’udit, rrahja barbare, deri në thyerje të brinjëve, e Ammar bin Jasirit dhe Beni Mekhzumit me aleatët e tyre, Beni Zuhra, komploti për vrasjen e Muhammed bin Ebu Bekrit e të Beni Tejimit - të gjitha këto e të tjera si këto ngritën një stuhi të fortë zemërimi në zemrat e popullit.
Edhe muslimanët e provincave dhe të qyteteve të tjera ankoheshin për bëmat e zyrtarëve të tij, të cilët, të verbuar nga etja për pasuri dhe luks, bënin si të donin dhe rrënonin kë të donin. Ata nuk kishin frikë mos ndëshkoheshin nga qendra dhe nuk druheshin nga ndonjë hetim. Njerëzit përpëliteshin në kthetrat e shtypjes, por askush nuk ishte gati që t’ua vinte veshin thirrjeve të dhimbshme dhe shqetësimeve të tyre; në këtë mënyrë u krijua një atmosferë urrejtjeje e pakënaqësie, po askush nuk u kujdes që ta zbuste gjendjen. Edhe vetë shokët e Profetit ishin ftohur prej tij, sepse shikonin që paqja ishte prishur, administrata ishte bërë kaotike dhe tiparet e Islamit ishin shfytyruar.
Beni Umejjadët ishin mbytur në luks. Për ta Kalifati ishte bërë një mjet për mbushjen e barkut e mbledhjen e pasurisë, ndërkohë që të varfrit dhe të uriturit vdisnin për një kothere bukë. Është e qartë që këto teprime të tyre po bënin gati terrenin e vrasjes së tij. Në fakt, ishin pikërisht këto veprime që mblodhën në Medinë njerëz të ardhur nga Kufa, Basra dhe Egjipti.
Kur pa këtë reagim, Uthmani i shkroi Mu’avies: S’ka dyshim që Medinasit janë kthyer në heretikë, nuk binden më dhe e kanë thyer betimin e besnikërisë. Prandaj më dërgo që nga Siria ushtarë në kuaj të shpejtë e të fuqishëm. Politika që ndoqi Mu’avia si mori këtë letër, flet qartë për qëndrimin e bash këluftëtarëve. Historiani Taberi shkruan lidhur me këtë: Kur Mu’avia e mori letrën, mendoi shumë për të dhe s’e pa të përshtatshme të dilte hapur kundër bashkëluftëtarëve të Profetit, sepse ishte i vetëdijshëm për qën drimin e njëzëshëm të tyre.
Nisur nga këto rrethana, ta shikosh vrasjen e Kalifit të Tretë pasojë të veprimeve të rastit apo ndjenjave të përkohshme dhe t’ia veshësh këtë akt vetëm disa sulmuesve, është njësoj si të fshehësh vërtetën. Në fakt, të gjithë faktorët që kundërshtonin Uthmanin ndod- heshin në vet qytetin e Medinës kurse të tjerët kishin ardhur në përgjigje të thirrjes së Medi nasve për të rivendosur drejtësinë. Të gjithë aspironin përmirësimin e gjendjes e jo për vrasje e gjakderdhje. Po të ishin dëgjuar ankesat e tyre, nuk do kishte patur arsye për gjakderdhje. Ngjarja nisi me ardhjen në Medinë të përfaqësuesve nga Egjipti e me kampimin e tyre në luginën e Zi Khashabit, pranë qytetit. Ata ishin shumë të indinjuar nga padrejtësitë e nga teprimet e Abdullah bin Sa’d ibn Ebi Sarhit - vëlla gjiri me kalifin.
Një i dërguari i tyre i dorëzoi Uthmanit një letër, në të cilën i kërkohej ndalimi i padrejtësive, marrja e masave për shëndoshjen e gjendjes dhe deklarimin e pendesës e të garancive për të ardhmen. Por, në vend që të jepte një përgjigje, Uthmani e dëboi me forcë të deleguarin nga shtëpia e tij dhe as denjoi t’u kushtonte vëmendje kërkesave të paraqitura. Atëhere të ardhurit u futën në qytet për të ngritur zërin kundër arrogancës dhe mendjemadhësisë së tij dhe iu ankuan banorëve vendas për këtë sjellje si dhe për teprimet e tjera.
Ndërkohë kishin arritur edhe shumë njerëz të tjerë nga Kufa dhe Basra, edhe ata me ankesat e tyre. Pasi u bashkuan të gjithë bashkë, vazhduan marshimin, të përkrahur dhe nga populli Medinas, dhe e izoluan Uthmanin në shtëpinë e tij, por pa ia penguar hyrje-daljet për në xhami e anasjelltas. Por qysh të premten e parë ai i sulmoi ashpër këta njerëz në një fjalim të tij, bile i mallkoi, gjë që i zemëroi ata pa masë, aq sa e goditën me gurë. Nga kjo ai humbi ekuilibrin e u rrëzua nga minberi.
Pas disa ditëve ia ndaluan edhe hyrje-daljet për në xhami.Kur Uthmani e pa që punët po merrnin rrugë të keqe, iu lut përunjësisht Imam Aliut që të gjente ndonjë mënyrë si ta shpëtonte dhe t’i shpërndante njerëzit si të mundte.
Imam Aliu e pyeti: “Me ç‘kushte t’u them që të largohen, meqë kërkesat e tyre qëndrojnë?” Uthmani i tha: “Të autorizoj ty për këtë punë. Do t’i respektoj të gjitha kushtet që do ven dosësh me ta.” Atëhere Imam Aliu shkoi e i takoi Egjiptianët dhe foli me ta. Ata pranuan të iknin me konditë që të ndërpriteshin të gjitha tiranitë dhe që governator i tyre të bëhej Muhammed bin Ebu Bekri, pasi të hiqej nga ky post Ibn Ebi Sarhi.
Imam Aliu u kthye e ia paraqiti kërkesën e tyre Uthmanit, i cili pranoi pa asnjë ngurrim, duke thënë vetëm që do t’i nevojitej kohë për të kapërcyer pasojat e teprimeve që ishin bërë. Imam Aliu tha se vonesa nuk kishte asnjë kuptim për çështjet që kishin të bënin me Medinën, kurse vendeve të tjera mund t’u jepej aq kohë sa t’u shkonte mesazhi i Kalifit. Por Uthmani këmbënguli se do të duheshin tre ditë edhe për Medinën. Pasi dis kutoi me Egjiptianët, Imam Aliu e pranoi edhe këtë kusht, duke marrë mbi vete të gjitha garancitë. Më në fund protestuesit u shpërndanë sipas këshillës së tij. Disa nga ata u nisën për Egjipt së bashku me Muhammed bin Ebu Bekrin, kurse disa të tjerë u kthyen prapë në luginën e Zi Khashabit.
U duk sikur në këtë mënyrë, ky konflikt mori fund me kaq. Por s’kishin kaluar veçse dy ditë nga kjo ngjarje, kur Merwani i tha Uthmanit: “U bë mirë që ikën ata njerëz; që të mos vijnë më nga qytetet e tjera, duhet të lëshosh një shpallje, me të cilën t’u kërkohet të mos vijnë më kështu, po të rrinë të qetë në shtëpitë e tyre. Shpal lja duhet ta paraqesë punën sikur grupet e njerëzve kishin ardhur në Medinë të nxitura nga ca thashetheme të papërgjegjshme, e pastaj janë kthyer mbrapsht të kënaqur që lajmet e tyre paskeshin qenë të pavërteta”. Kalifi i Tretë nuk donte të përdorte një rrenë kaq të hapët, por Merwani ia prishi mendjen. Më në fund pranoi.
Shpallja u bë në Xhaminë e Profetit të Shenjtë: Këta Egjiptianë kishin marrë vesh disa lajme për Kalifin, po kur u bindën që të gjitha kishin qenë të rreme dhe pa baza, u kthyen mbrapsht për në qytetet e tyre. Por me të mbaruar këto fjalë, në Xhami u ngrit një zhurmë e madhe dhe njerëzit f illuan t’i thërrisnin: “Pendohu, kije frikë Zotin; ç‘është kjo gënjeshtër që po na thua?” Uthmani u hutua nga kjo rrëmujë e i tërhoqi fjalët mbrapsht i penduar. Pastaj u drejtua nga Qa’beja, i kërkoi Zotit ndjesë dhe u kthye në shtëpi.
Duket se, pikërisht pas kësaj ngjarjeje, Imam Aliu e ka këshilluar Uthmanin: “Ju duhet ta shfaqni hapur pendesën për punët jo të mira të së kaluarës, në mënyrë që këto turbullira të fashiten një herë e mirë; përndryshe, në qoftë se nesër vijnë njerëz nga ndonjë vend tjetër, ju përsëri do vareni pas qafës sime për të shpëtuar prej tyre.” Atëhere Uthmani mbajti një fjalim në Xhaminë e Profetit, me të cilin ofroi pendesë duke pranuar gabimet e tij e duke u betuar se në të ardhmen do të ishte më i kujdesshëm. Ai u tha njerëzve se do të takohej me përfaqësuesit e tyre sapo të zbriste nga minberi, e se do përpiqej për të zgjidhur hallet e tyre e për të plotësuar kërkesat e tyre.
Pas kësaj deklarate njerëzit e brohoritën vep rimin e tij, duke fshirë me lotë gëzimi një pjesë të mirë të ndjenjave të urrejtjes, që ushqenin për të. Kur u kthye në shtëpinë e tij pas kësaj ngjarjeje, Merwani kërkoi leje t’i thoshte diçka, por gruaja e Uthmanit, Nailja, ndërhyri dhe i tha: “Për hir të Zotit, ti pusho. Ti do thuash vetëm fjalë të tilla, që nuk mund t’i sjellin tjetër, përveç vdekjes.” Merwani u inatos e ia ktheu: “Ti nuk ke të drejtë të futesh në këto punë. Ti je e bija e atij, që nuk e dinte ç‘është abdesi deri ditën që vdiq”. Nailja iu përgjigj e zemëruar: “E ke gabim dhe po fajëson me pa të drejtë. Shiko një herë kush është yt atë, përpara se të thuash diçka për timin. Sepse për të mund të thosha gjëra të atilla, që do t’u shkaktonin njerëzve drithma, e fjalët e mia mund t’i dëshmojnë që të gjithë një për një”.
Kur e pa Uthmani që kjo bisedë po zgjatej, i ndërpreu dhe e pyeti Merwanin se ç‘donte t’i thoshte. Merwani i tha: “Ç‘është ajo që bëre në Xhami, me atë pendesë që ofrove! Për mendimin tim, mbetja në mëkat do kishte qenë një mijë herë më e mirë sesa kjo pendesë, sepse, sado të shtohen mëkatet, e ke gjithmonë një mundësi për t’u penduar, ndërsa pendesa me dhunë nuk është pendesë. Ti the ato që kishe, por nuk i shikove pasojat e kësaj deklarate të hapur; ta dish që turmat e njerëzve do të ngulen në derën tënde.
Tani vazhdo dhe përmbushi kërkesat e tyre.” Atëhere Uthmani tha: “Mirë, pra, unë thashë atë që thashë, tani merru ti me këta njerëz, se unë nuk kam më punë me ta.” Duke e ndier të nënkuptuar pëlqimin e tij, Merwani doli e u tha njerëzve që prisnin këto fjalë: “Pse jeni mbledhur këtu?
Mos vallë keni ndërmend të na sulmoni e të plaçkisni? Kini parasysh, ju nuk mund ta rrëmbeni kollaj pushtetin nga duart tona, hiqeni nga mendja se mund të na rrënoni. Askush nuk mund të na nënshtrojë. Hiqmuni nga sytë, bashkë me këta surretër të ngrysur, që keni. Zoti ju vraftë e jua nxiftë faqen!”
Kur e panë njerëzit që me ta ishin tallur e se punët po merrnin tjetër rrugë nga ç’u thanë, u mbushën me zemërim e indinjatë, shkuan drejt e tek Imam Aliu dhe ia treguan të gjithë historinë. Imam Aliu u zemërua shumë kur dëgjoi për këtë ngjarje e shkoi menjëherë tek Uthmani dhe i tha: “Për Atë Zot! Pse je sjellur kaq keq me muslimanët?
Ti e ke braktisur besimin për hir të një njeriu të pabesë dhe pa karakter dhe e ke humbur fare mendjen. Të paktën të kesh respekt e nderim për vetë premtimin tënd. Si ndodh që bindesh symbyllur, sapo Merwani të bën një vërejtje? Mbaje mend: Ai do të të hedhë në një pus aq të errët, sa nuk do mundesh kurrë të dalësh më prej tij. Je bërë kafsha mbartëse e Merwanit e ai të nget në drejtimet që dëshiron e të fut në rrugët e gabuara, që i ka më për zemër.
Unë nuk do ndërhyj më kurrë në punët e tua në të ardhmen, as do t’i them popullit ndonjë gjë. Tani vet ti duhet t’u dalësh zot punëve të tua.” Pasi tha kështu, Imam Aliu u largua. Atëhere Nailja gjeti rastin e i tha Uthmanit: “
A nuk të thashë të mos ia vije veshin Merwanit, përndryshe do të të varte në qafë një gur të tillë, që nuk ke për ta hequr, sado që të përpiqesh? Ç‘të mirë ke t’u vëshë veshin fjalëve të një njeriu, që nuk gëzon fare respekt në popull e që është i poshtër në sytë e tij? Thirre Aliun prapë, ndryshe mbaje mend, që as ti dhe as Merwani nuk do ta ndalni dot rrokullimën që po marrin punët.” Uthmani u impresionua nga këto fjalë e dërgoi ta kthenin Imam Aliun nga rruga, po ai s’pranoi më ta takonte. Akoma nuk kishte shenja për rrethimin e shtëpisë, por ishte turpi ai që e pengonte Uthmanin t’i vihej prapa.
Me ç‘fytyrë mund të dilte tani jashtë? Por nuk kishte rrugë tjetër shpëtimi, pa dalë njëherë prej saj. Kështu që doli jashtë qetësisht në errësirën e natës, vajti në vendin ku rrinte Imam Aliu, e pasi i qau hallin për gjendjen e pashpresë dhe vet minë ku kishte rënë, kërkoi ndjesë dhe i dha sigurime që do t’i mbante premtimet. Por Imam Aliu i tha: “Ti bëre një premtim para gjithë popullit në Xhaminë e Profetit, por e plotësove në mënyrë të tillë që, kur vijnë njerëzit tek ti, bëhen ata me faj, bile hidhen mbi ta lloj-lloj fyerjesh.
Në qoftë se ky është vendi që u rezervon zotimeve të tua para botës, atëhere qysh dhe mbi ç‘baza do mundem unë t’i besoj fjalët e tua tani e tutje? Pas kësaj mos ushqe më shpresa prej meje. Unë nuk jam më i përgatitur të pranoj ndonjë përgjegjësi në favorin tënd. Rrugët janë të hapura përpara teje. Bëj si të pëlqen e ndiq rrugën që do zgjedhësh vetë.” Pas kësaj bisede Uthmani u kthye dhe filloi të bënte me faj Imam Aliun, duke thënë se të gjitha trazirat kishin ndodhur me nxitjen e tij e se ai s’po bënte asgjë, megjithëse kishte mundësi të bënte gjithçka.
Pra, ky ishte rezultati i pendesës në këtë anë, tani të shohim çfarë ndodhte me palën tjetër. Pasi kaloi kufirin e Hixhazit, Muhammed bin Ebu Bekri arriti në vendin e quajtur Ela, në brigjet e Detit të Kuq. Aty njerëzit e tij panë një deve, që dikush e ngiste me shumë ngut, sikur e ndiqte armiku pas shpine. Atyre u lindën dyshime, prandaj e ndaluan dhe e pyetën kush ishte. Ai tha se ishte një skllav i Uthmanit. E pyetën ku shkonte e ai u tha se shkonte në Egjipt. I kërkuan t’u thoshte, te kush shkonte, e ai u përgjigj se shkonte tek governatori i Egjiptit.
Njerëzit i thanë se governatori i Egjiptit ndodhej bashkë me ta, por ai ua ktheu se duhej të takonte Ibn Ebi Sarhin. E pyetën në kishte me vete ndonjë letër, e ai mohoi. E pyetën se për ç‘qëllim po shkonte, e ai u tha se nuk e dinte. Dikush kërkoi t’i kontrollonin rrobat dhe ashtu u bë, por nuk gjetën gjë. Atëhere Kinana bin Beshri u tha: “Kontrollojeni në shakullin e tij të ujit.” Njerëzit ia kthyen: “Lëreni tani; si mund të ruhet letra brenda në ujë!”
Por Kinana këmbënguli: “Ju s’e dini ç‘dredhira bëjnë këta njerëz.” Atëhere ia morën shakullin e ujit dhe e hapën. Brenda ishte një gyp plumbi me një letër. E hapën dhe gjetën një urdhër të Kalifit, i cili thoshte: Në Emër të Zotit. Kur të vijë tek ju Abdur-Rahman ibn Addisi, rriheni me njëqind kamzhikë, rruajani kokën e mjekrën dhe dënojeni me burgim të gjatë.
Kështu do të veproni dhe me Amr ibn el-Hamkun, Suda ibn Hamranin, dhe Urwe ibn Nibain. Kur lexuan këto fjalë, të gjithë shtangën dhe filluan të shikonin njëri-tjetrin të drithëruar. Siç thotë një poezi persiane, Mendja u nemit, u kris, e plasi si argjil’e tharë, pa gjuhë e fjalë mbeti nga kjo ngjarje e paparë.
Pas kësaj, të vazhdoje përpara do të thoshte të futeshe vetë në gojën e ujkut, prandaj ata u rikthyen në Medinë, duke e marrë skllavin me vete. Kur arritën, ua treguan letrën të gjithë shokëve të Profetit. Kush dëgjoi për këtë ngjarje, ngeli i shtangur nga habia dhe asnjë nuk mbeti pa e sharë Kalifin e Tretë. Pastaj disa nga bashkëluftëtarët e Profetit shkuan te ai së bashku me këta njerëz dhe e pyetën, e kujt ishte vula që mbante ajo letër.
Ai u tha se ishte e tija. E pyetën se i kujt ishte ai shkrim, dhe ai u tha se ishte i sekretarit të tij. E pyetën se i kujt ishte ai skllav, e ai u përgjigj se ishte i tij. E pyetën se e kujt ishte deveja e përdorur për udhëtimin, dhe ai u përgjigj se ishte e qeverisë. E pyetën se kush e kishte nisur, dhe ai u përgjigj se nuk dinte gjë. Atëhere njerëzit i thanë: “O Zot i Madh! Çdo gjë është jotja, e prapë nuk e di se kush e ka nisur?! Nëse je vërtet kaq i pafuqishëm, lëre Kalifatin dhe hiq dorë prej tij, që të vijë njeriu që di t’i drejtojë punët e muslimanëve.” Ai u përgjigj: “Nuk është e mundur që të heq rroben e Kalifatit, që vetë Zoti ma ka veshur.
Por mund të ofroj pendesë, natyrisht.” Njerëzit thanë: “Si mund të f lasësh më për pendesë?! Ajo nuk ka më kuptim për ty, qysh ditën kur Merwani foli në vend tënd tek dera e shtëpisë tënde. Ajo që do ti në të vërtetë, është shkruar në këtë letër. Tani nuk të lëmë më të na vësh në lojë me këto mashtrime. Lëre Kalifatin. Dhe nëse vëllezërit e tu do kërkojnë të na pengojnë, ne do t’i ndalojmë; e nëse ata do bëhen gati për luftë, do të luftojmë edhe ne. As duart s’na janë tharë, as shpatat s’na janë topi tur.
Nëse drejtësia është e shtrenjtë për ty e përpara saj janë vërtet të barabartë të gjithë muslimanët, atëhere na dorëzo Merwanin që ta pyesim se me ndihmën dhe përkrahjen e kujt deshi të luante me jetët e çmueshme të muslimanëve, kur ka shkruar këtë letër”. Por ai e hodhi poshtë këtë kërkesë e s’pranoi t’ua dorëzonte, kështu që njerëzit i thanë se letra ishte shkruar me urdhër të tij.
Dhe kështu, gjendja e përmirësuar mori përsëri tatëpjetë e s’kishte si të ndodhte ndryshe. Gjërat kishin mbetur aty ku kishin qenë e nuk ishte bërë asnjë ndryshim, ndonëse koha e kërkuar ishte dhënë e shkuar kot. Nëpër rugët e Medinës erdhën përsëri njerëzit që kishin qëndruar prapa, në luginën Zi Khashab, dhe u përhapën si një baticë për të parë re zultatet e pendesës. Tashmë shtëpia e Uthmanit ishte e rrethuar nga të katër anët dhe kufijtë ishin mbyllur. Në një nga ditët e këtij rrethimi, Nejar bin Ijazi, një nga bashkëluftëtarët e Pro fetit, kërkoi të takohej me Kalifin; iu afrua shtëpisë së tij e i thirri. Kur ky nxori kokën që nga sipër, i tha: “O Kalif, dorëzoje Kalifatin për hir të Zotit dhe kurseua gjakderdhjen muslimanëve.” Nuk kishte mbaruar akoma, kur një nga njerëzit e Kalifit i lëshoi një shigjetë dhe e vrau në vend.
Kjo i indinjoi shumë rrethuesit, që i kërkuan Uthmanit t’u dorëzonte vrasësin e Nejarit, por ai ua ktheu se as e shkonte në mend t’u jepte mbrojtësit e tij. Kjo kokëfortësi sikur i hodhi zjarrit benzinë. Njerëzve iu mbarua durimi, i vunë zjar rin derës së shtëpisë e nisën të përparonin drejt hyrjes. Atë çast mbi ta sulmuan Merwan bin Hakami, Sa’id bin Asi e Mughire bin Aknesi së bashku me njerëzit e tyre.
Në këtë mënyrë gjakderdhja nisi mu në prag të shtëpisë së tij. Populli u përpoq të futej përsëri, po u spraps prapë. Atëhere doli Amr bin Hazem Ensariu, shtëpia e të cilit ishte ngjitur me të Kalifit, hapi derën e tij e i thirri të futeshin nga ajo anë. Rrethuesit u kacavirën nga shtëpia e tij në çatinë e shtëpisë e zhveshën shpatat sa zbritën prej saj. Pati fare pak rezistencë.
Me përjashtim të njerëzve të familjes së Kalifit, gjithë të tjerët, me dashamirës e me Beni Umejjadë, u larguan nëpër rrugët e Medinës; disa u fshehën në shtëpinë e Ummi Habibes, të tjerët u vranë, përfshirë Uthmanin, i cili u mbrojt deri në frymë të fundit. (Xhelaludin Sujuti, Tarikh ul-Khulefa’; Taberi, Tarikh).
Për vrasjen e tij shkruan elegji disa poetë. Ja një kuplet nga një elegji e Ebu Hureires:
Një plagë morën njerëzit, por unë dy kam marrë: pará e qese humba, dhe Uthmanin ma kan’ vrarë.
Analiza e këtyre ngjarjeve tregon qartë pozitën e Imam Aliut, pra faktin që ai nuk e kishte përkrahur grupin që kishte nxitur vrasjen e Kalifit, por as ishte midis atyre që u ngritën në përkrahje e në mbrojtje të tij. Ai vetëm sa u tërhoq mënjanë, kur pa që nuk u veprua sipas asaj që ishte thënë. Po të gjykohen të dyja palët, tek njerëzit që nuk i dolën përkrah Kalifit dallohet Umm ul-Mu’minini dhe, sipas të thënave nga njerëz të popullit, edhe ata që ishin akoma gjallë nga dhjetë të përgëzuarit, si dhe anëtarët e Komitetit Konsultativ, ensarët, mu haxhirët e mirëfilltë, pjesëmarrësit në luftën e Bedrit e shumë persona të tjerë të shquar e dinjitarë; ndërsa në anën tjetër ishin vetëm ca pak skllevër të Kalifit dhe pjesëtarë të fisit Umejja. E në qoftë se cave si Merwani e Sa’id bin Asi nuk mund t’u jepet përparësi mbi muhaxhirët e mirëfilltë, as veprimet e tyre nuk mund të kenë përparësi mbi veprimet e muhaxhirëve. Po jo vetëm kaq:
Në qoftë se Ixhma’-ja nuk vlen vetëm për raste të veçan ta, atëhere do të ishte vështirë të vihej në dyshim qëndrimi i njëzëshëm e mbizotërues i sahabëve.)