28. Letër
Përgjigje Mu’avies; një nga shkrimet e tij më elegante
Mora letrën tuaj, ku më kujtonit se si Zoti zgjodhi Muhammedin për fenë e Tij dhe si i dha shokë e bashkëluftëtarë për ta mbështetur. Kështu pra, koha na zbulon për ju gjëra të çuditshme, që nuk i kishim më parë; tani së fundi keni nisur të na tregoni dhe për sprovat, nëpër të cilat na futi Zoti, e për bekimet e Tij, që i gëzuam përmes Profetit. Kjo të kujton sjelljen e atij njeriut që mori famë ngaqë barti hurma për në HaxharI, apo atë tjetrin, që sfidon stërvitë sin e tij në një dyluftim me harqe.
Më thoni se filani e filani janë personat më të shquar në Islam ...! Në këtë mënyrë ju i futeni një diskutimi, që s’do t’ju sillte asnjë dobi, si person; po edhe sikur të ishte si thoni ju, kjo s’do ta bënte gjendjen tuaj më të mirë; e po të mos ishte, ju prapë s’do pësonit gjë nga e pavërteta e thënies suaj.
Po ç’jeni ju, tek e fundit, që të merreni me çështjen, kush është më i mirë e më i keq, apo kush është qeverisësi dhe kush i qeverisuri?
Ç’punë kanë ata, të cilëve iu kursye jeta e liria, bashkë me bijtë e tyre, me dallimet midis të parëve të mu haxhirëve e me përcaktimin e meritave të tyre, apo me përkufizimin e rangjeve të tyre? Sa keq që fishkëllima e shigjetës që çan ajrin, prodhohet nga diçka që nuk i ngjan fare shigjetës! Sa keq për atë, kundër të cilit do merret vendim e që në pritje të tij merr poza gjykatësi!
O njeri, pse nuk shikon cenet e tua e të fshihesh në vete, pse nuk mendon për përmasat e tua prej xhuxhi e të rrish aty ku të vuri fati?! Se ju s’keni të bëni fare me disfatën e të mundurit, as me fitoren e ngadhnjimtarit. Ju flisni krejt përçart e i largoheni të vërtetës për t’iu futur injorancës. A nuk mendoni pak për këtë?
S’kam ndërmend t’ju mësoj gjëra të reja e të paditura, po vetëm do t’ju numëroj bekimet e Zotit për ne. Shumë nga mu haxhirët ranë dëshmorë në luftëra, e secili syresh ka meritë për këtë. Po kur binte theror një nga ne, do quhej i parë ndër të gjithë martirët e vet Profeti do t’i bënte nderime të veçanta e do thoshte shtatëdhje-të tekbire në xhenazen e tij. A e dini që disa nga ata humbën duart në xhihad e secili prej tyre ka për këtë një titull nderi?
Por po t’i ndodhte kjo dikujt prej nesh, për të do thuhej ‘fluturoi në Parajsë’ e do quhej ‘njeri me flatra’. Dhe, po të mos e kishte ndaluar Zoti vetëmburrjen, vetë shkruesi i këtyre radhëve do mund të përmendte plot merita të tij, që besimtari i njeh mirë e që ai që i dëgjon një herë të vetme ka ëndje t’i kujtojë përherë. Pra, mos u futni në radhën e atyre, shigjetat e të cilëve s’e arrijnë dot shenjën. Ne jemi marrësit e drejtpërdrejtë të bekimeve të Zotit, ndërkohë që të tjerët marrin nga ne vetëm favore.
E me gjithë këtë nder që na erdhi nga epokat, pa u njollosur dot prej tyre, me gjithë parësinë tonë të mirën johur mbi njerëzit tuaj, që nuk na e dha kush tjetër, po vet Zoti, ne s’iu shman gëm përzierjes me ju, po morëm e dhamë martesa, si të ishit të barabartët tanë, ndonëse ju s’ishit të atillë.
Se, si mund të ishit të atillë, përderisa në gjirin tonë është Profeti, e në tuajin armiku i tij më i egër; kur midis nesh është Esadull ahu, e midis jush është Esad ul-Hulabi; kur ndër ne janë modelet e rinisë së Parajsës, e ndër ju janë fëmijët e Skëterrës; kur më e zgjedhura e grave të botës është te ne, kurse te ju është ajo që mblidhte hunj e shtronte ferra për Profetin?
Kur ka shumë e më shumë merita në anën tonë, e shumë e më shumë shëmti në anën tuaj? Islamin tonë e njohin mirë të gjithë, por s’mund të mohohet as mad hështia jonë e paraislamit. Ajo që kërkoni ju prej nesh është e mbrojtur, sepse na e ruan vetë Kur’ani. Lexojeni: “Sipas Librit të Zotit, lidhjet me njëri-tjetrin nga gjaku kanë përparësi më të madhe.” (Kur’ani, 33:6, 8:75).
I Madhërishmi thotë gjithashtu: “S’ka dyshim që më afër Ibrahimit ndër njerëzit janë ata që e pasuan dhe ky Profet (i Yni)358, si dhe ata që besojnë; dhe s’ka dyshim që Zoti është mbrojtësi i besimtarëve.” (Kur’ani, 3:68). Pra, ne kemi parësi për shkak të afërsisë në fis, së pari, si dhe për shkak të bindjes e të besimit tonë. Në Sakife muhaxhirët debatuan me argumentin e afërsisë me të Dërguarin e Zotit dhe me të e korrën fitoren mbi të tjerët. E nëse fitoren e solli afërsia në fis, atëhere e drejta është jona më shumë sesa juaja, ndryshe s’do duhej hedhur poshtë ajo që kërkonin ensarët.
Ju mendoni se unë kam qenë xheloz për të gjithë kalifët dhe se jam revoltuar kundër tyre. Por edhe sikur të ishte kështu, kjo s’përbën për ju ndonjë fyerje, prandaj s’ju kam borxh asnjë shpjegim. As fama për fajin, pse ndodhi kjo gjë S’ka lidhje me ty: Ç’punë ke ti me të!? Ju talleni e thoni se më zvarritën për punë të betimit360 sikur të isha gamile që e tërheqin pas unazës së qepur për hunde! Për Atë Zot, në këtë mënyrë ju rrekeni të më shani, po veç më lavdëroni e kështu ju shkon huq mundimi që bëni për të më përulur, sepse poshtëroni veten. Se s’mund të quhet poshtërim viktimizimi i besimtarit për shkak të së padrejtës, ndërkohë që nuk ushqen dyshime në fenë e tij e nuk gjenden boshllëqe në besimin e tij të patundur. Në fakt, ky argument u drejtohet të tjerëve, jo juve; por jua them juve për aq sa mendoj se ju përshtatet.
Dhe hidheni pastaj në qëndrimin tim në lidhje me Uthmanin, e në këtë çështje ju takon një përgjigje, vërtet, për shkak të afërsisë që keni në gjak. Por, pa më thoni njëherë: Cili nga ne ishte më armiqësor ndaj Kalifit e bëri më shumë që ai të vritej? Kush i ofroi ndih-më, e pastaj u detyrua të tërhiqej, sepse vet ai ia prapsi dorën e ndihmës? Dhe kë thirri në vend të tij363 që ta ndihmonte, por që, në vend që ta ndihmonte, ia ktheu shpinën e ia ndolli vdekjen më pranë, duke pritur që fati ta vinte poshtë364? Jo, jo, për Atë Zot! “Zoti i njeh ngatërrestarët midis jush dhe ata që i ftojnë vëllezërit e tyre të hidhen në anën e tyre e që vetë përfshihen fare pak në luftë.” (Kur’ani, 33:18). Nuk kam ndërmend t’i tërheq qortimet që u kam bërë disa prej re formave të tij; sepse, nëse këshilla e kërkesa ime e mirë për t’iu përmbajtur rrugës së drejtë ishte mëkat, ndodh shumë shpesh që ai që fajësohet të dalë i pamëkatë e ta shkarkojë ba-rrën e tij mbi shpinën e këshilluesitII të tij: “Unë nuk dua t’ju kundërvihem në çfarë jua kam ndaluar vetë; dua vetëm të përmirësoj atë që mundem; dhe udhëzimi im është vetëm te Zoti. Vetëm te Ai mbështetem e vetëm Atij i drejtohem.” (Kur’ani, 11:88).
Më shkruani se vetëm shpatën keni për mua e për pasuesit e mi. O Mu’avie ...! Kjo e bën të qeshë edhe një njeri tepër të zymtë e të trishtuar. Keni parë ndonjëherë pasardhës të Abdul Muttalibit, që t’i vidhen betejës dhe t’i frikësohen shpatës?
Prisni! Së shpejti do niset vetë HamaliIII ta kërkojë e dërrmojë me shpat’ e zjarr atë që e sfidoi
Prisni, sepse ai që ju e kërkoni do t’ju kërkojë vet së shpejti, dhe ai që mendoni se është tepër larg, do t’ju jetë pranë. S’do vonojë shumë e unë do nxi toj për tek ju me një forcë muhaxhirësh e ensarësh dhe me të tjerë që i ndjekin në virtyt. Numri i tyre do të jetë tepër i madh, aq sa çdo gjë do mbulohet nën pluhurin e këmbëve të tyre. Do mbajnë veshur qefinët e tyre të vdekjes dhe s’do duan gjë tjetër më shumë, sesa të takohen me Zotin. E ndër ta do të jenë edhe bijtë e atyre që luftuan në Bedër. Në duar do t’u vringëllojnë të njëjtat shpata Hashemite, tehet e të cilave i njihni tashmë nga plagët që i kanë bërë vëllait tuaj, dajos tuaj, gjyshit tuaj dhe farefisit tuaj. Ato nuk janë as tani “...shumë larg të padrejtëve.” (Kur’ani, 11:83).
__________
(Ky shkrim i Imam Aliut i përgjigjet letrës që Mu’avia i dërgoi në Kufa me anë të Ebu Imran Bahelit dhe përmban shpjegime ndaj disa çështjeve që ngriheshin në një letër të tij të mëparshme, të dërguar me anë të Ebu Muslim Khulanit. Në letrën e Ebu Imranit, Mu’avia përshkruante ngjarjet e dërgimit të Profetit dhe ngjitjen e tij në pozicionin e lajmëtarit, duke shkruar në një mënyrë të atillë, sikur kjo të ishte një çështje e panjohur ose e keqkuptuar nga Imam Aliu dhe sikur ky të ndiente nevojën që dikush tjetër ta informonte e t’i tregonte për të. Kjo është njësoj sikur një i huaj të të vizatojë planin e shtëpisë tënde për të udhëzuar njerëzit e familjes tënde, me pretendimin se mund të të tregojë ca gjëra që për ty janë të stërnjohura. Ja pse Imam Aliu e krahason Mu’avien me njeriun që çon hurma në Haxhar, qytet ky tepër i njohur për prodhimin e hurmave. Thënia lidhur me Haxharin u referohet atyre që përpiqen t’u tregojnë të tjerëve gjëra që ata i njohin shumë më mirë. Historia që ndodhet në bazë të saj është kjo: Një burrë nga Haxhari, i cili është një qytet pranë Bahreinit, kishte shkuar në Basra për punë tregtie. Pasi kishte përfunduar shitjen e mallrave që kishte sjellur me vete, filloi të stu dionte tregun për të blerë të tjera, por nuk gjeti gjë më të lirë sesa hurmat, prandaj vendosi të blinte hurma. Po kur e solli ngarkesën e tyre në Haxhar, bollëku dhe lirësia e hurmave të atyshme nuk i la mundësi tjetër, veçse t’i ruante të tijat në magazinë, për t’i shitur në një moment më të përshtatshëm, kur çmimi të ngrihej ca. Por çmimi vazhdonte të ulej nga dita në ditë, kurse hurmat e tij u kalbën e prej tyre s’mbeti gjë tjetër, veç bërthamave. Pas tregimit se si Profeti erdhi tek Profetësia, Mu’avia rreshtonte nderet dhe meritat e të tre kalifëve të parë sipas pikëpamjes së tij. Lidhur me këtë ai shkruante: Më i shquari midis bashkëluftëtarëve dhe me rangun më të lartë në sytë e të gjithë muslimanëve ishte Kalifi i Parë, që i mblodhi të gjithë besimtarët nën një f lamur, zhduku përçarjen midis tyre dhe luftoi ata që kishin harruar Islamin. Pas tij ishte Kalifi i Dytë, që korri fitore, themeloi qytete dhe përgjunji të pafetë. Pastaj vinte Kalifi i Tretë, që ishte viktimë e dhunës dhe e padrejtësisë. Ai përhapi në çdo vend fenë e fjalën e Zotit. (Siffin, el-Minkari, ff. 86-87; el-Ikd ul-ferid, Ibn Abd Rabbih, vol. 4, ff. 334-335; Sherh Nehxhul Belaga, Ibn Ebi’l-Hadid, vol. 15, f. 186).
Qëllimi i Mu’avies me këtë lojë notash shurdhe ishte të lëndonte sedrën e Imam Aliut dhe ta detyronte të humbiste kontrollin mbi veten, që pastaj të lëshonte nga goja ose pena fjalë të atilla, që do mund t’i fyenin kalifët, në mënyrë që më pas të mund të nxiste kundër tij me anën e tyre irakenët dhe sirianët. Ai kishte kohë që ushqente mendjet e këtyre njerëzve me shpifjen, sikur ishte Imam Aliu ai që e kishte nxitur popullin kundër Uthmanit, që kishte vrarë Talhain e Zubeirin, që kishte nxjerrë Aishen nga shtëpia e saj, dhe që kishte derdhur gjakun e mijëra e mijëra muslimanëve.
Duke mos qenë të njohur me faktet autentike, njerëzve u ishte mbushur mendja për vërtetësinë e këtyre deklaratave të pabazuara; megjithatë, që ta fuqizonte edhe më shumë frontin e kundërshtimit, Mu’avia nuk i reshti kurrë makinacionet që vet besimtarët të bindeshin se Imam Aliu nuk i njihte arritjet e tre kalifëve para tij e se kishte armiqësi e keqdashje ndaj tyre. Ai planifikonte ta arrinte këtë gjë duke e bërë publike përgjigjen e Imam Aliut, për të kthyer në anën e tij popullin e Irakut, një pjesë e mirë e të cilit ishte tepër e ndjeshme ndaj vanitetit, luksit e pompozitetit të kalifëve të mëparshëm. Por Imam Aliu e kuptoi qëllimin e tij dhe ia lidhi gjuhën me një përgjigje të tillë, që ai s’guxoi t’ia tregonte njeriu. Në të Imam Aliu qartësonte pozicionin e ulët të Mu’avies, duke iu referuar armiqësisë së tij kundrejt Islamit dhe pranimit të Islamit nën detyrimin e dhunës. Në këtë përgjigje, ai e këshillonte që të qëndronte brenda kufizimeve të tij, duke i kujtuar se nuk i takonte atij të fiksonte shkallë meritash e rangjesh midis muhaxhirëve.
Sido që të ishte puna, ata mbeteshin të gjithë shumë më të lartë se ai, përderisa kishin përparësinë e të qenit pjesëmarrës në Hixhret, ndërkohë që vet Mu’avia nuk kishte as lidhjen më të largët me ta, sepse, në fakt, kishte qenë një nga ata, të cilëve u ishte kursyer jeta ditën që ra Meka. Sipas Imam Aliut, kjo e bënte pozicionin e Mu’avies në lidhje me këtë çështje të ngjashëm me atë të një shigjete të thyer, që është futur midis shigjetave të vërteta, të gatshme për t’u përdorur; shprehje kjo, që përdoret për njerëz që mburren me meritat e personave, me të cilët s’i lidh gjë. Për sa i përket pohimit të tij se ‘filani e filani është më i madh në merita’, Imam Aliu nënvizon se ky ishte një opinion personal i Mu’avies, që nuk kishte as lidhjen më të vogël me të vërtetën, nëpërmjet shprehjes ‘për mendimin tuaj’, e cila përdoret në referim ndaj një pohimi fals ose jo realist.
Pasi hedh poshtë këtë pretendim lidhur me meritat, Imam Aliu u referohet cilë sive dhe meritave të fisit Hashemit, që tregojnë qartë shkallën e lartë të arritjeve të pjesëtarëve të tij. Është e vërtetë që njerëzit që morën pjesë në xhihad përkrah Profetit dhe që ranë dëshmorë, arritën pozicione tepër të larta, por meritën që i ra në pjesë Hamzait, për shkak të veprës së tij të lartë, nuk e ka arritur njeri tjetër. Profeti e quajti me emrin ‘Më i Madhi i Martirëve’ dhe tha për të katërmbëdhjetë lutje funerale, gjatë të cilave numri i tekbireve arriti në shtatëdhjetë.
Po kështu, shumë luftëtarë humbën duart në beteja të ndryshme. Për shembull, në betejën e Bedrit mbeti pa duar Habib bin Jasafi dhe Mu’adh bin Xhebeli, në betejën e Uhudit Amr bin Xhemuh Seleme dhe Ubejdul lah bin Abku; por kur u prenë duart e Xha’fer bin Ebu Talibit në betejën e Moutas, Profeti e bëri të famshëm, duke e quajtur ‘Fluturuesi për në Parajsë’ dhe ‘i pajisuri me dy flatra’366. Pasi tregon arritjet e veçanta të fisit Hashemit, Imam Aliu u referohet edhe arritjeve të tij vetjake, me të cilat janë mbushur plot historitë e traditat dhe të cilat s’njollosen dot me dyshime e mosbesim. Kështu për shembull, muhadithë të shquar si Ahmed ibn Hanbeli (780-855 A.D.), Ahmed ibn Ali en-Nesa’iu (830-915 A.D.) e të tjerë shprehen kështu lidhur me këtë çështje:
Në fakt, numri i haditheve që tregohen nga burime të besueshme për meritat e Ali bin Ebu Talibit, është më i madh se për çdo sahab tjetër të Profetit. (el-Mustedrek, el-Hakim, vol. 3, f. 107; el-Isti’ab, Ibn Abd ul-Berr, vol. 3, f. 1115; Tabakat ul-hanabilah, vol. 1, f. 319; el-Kamil fi Tarikh, Ibn ul-Athir, vol. 3, f. 399; Tahdhib ul-tahdhib, Ibn Hax her el-Askalani, vol. 7, f. 339; Fet’h ul-bari, Ibn Haxher el-Askalani, vol. 7, f. 57).
Tipar i veçantë ndër të gjitha tiparet e shquara të Ehl-i Beitit, është ai që Imam Aliu e ka përshkruar me këto fjalë: “Ne jemi marrësit e drejtpërdrejtë të bekimeve të Zotit, kurse të tjerët i marrin favoret prej nesh”. Ky është ai dallim thelbësor e suprem, të cilin nuk mund ta arrijë as personaliteti më i lartë e ndaj të cilit çdo gjë tjetër duket e vogël dhe e mjerë. Duke njohur madhështinë e magjinë e kësaj shprehjeje, Ibn Ebi’l-Hadidi shkruan:
Imam Aliu synon të thotë se ata367 nuk janë nën detyrimin e ndonjë personi, sepse Zoti ua ka dhënë drejtpërdrejt bekimet e Tij, e sepse nuk ka ndërmjetës midis tyre dhe Zotit; ndërsa gjithë njerëzit e tjerë janë nën detyrimin dhe mbrojtjen e tyre, gjë që i bën ata ndërmjetës midis Zotit dhe njerëzve të tjerë. Ky është një pozicion vërtet i lartë. Kuptimi i tij i dukshëm jepet nga kjo fjali, kurse kuptimi i thelbit të tij është që anëtarët e Ehl-i Beitit janë shërbëtorët e Zotit, kurse të tjerët janë vartësit e drejtpërdrejtë të tyre. (Sherh Nehxhul Belaga, Ibn Ebi’l-Hadid, vol. 15, f. 194).
Pra, meqenëse këta njerëz janë pranuesit e parë të mirësisë së Zotit dhe burimi i mirësive për pjesën tjetër të njerëzve, asnjë nga këta të fundit nuk mund të merret e të vihet krah tyre. Askush nuk mund të quhet i barabarti i tyre, vetëm pse pati kontakte shoqërore me ta, le më ata që ishin në opozitë të drejtpërdrejtë me arritjet e tiparet e tyre e që e kishin praktikë të zakonshme kundërshtimin e të vërtetës e të së drejtës. Imam Aliu ia përplas në sy Mu’avies të dyja këto realitete dhe i thotë: Profeti ishte prej nesh, kurse babai juaj, Ebu Sufiani, ishte kundërshtari më i madh i tij. Hamzai ishte prej nesh dhe Profeti i dha titullin ‘Luani i Zotit’, kurse gjyshi juaj nga nëna, Utbe bin Rebije, ndihej krenar pse ishte ‘Luani i të betuarve’ kundër Profetit
Në betejën e Bedrit u ndeshën ballë për ballë Hamzai dhe Utbe bin Rebije. Hamzai tha: “Unë jam Hamzai, biri i Abdul Muttalibit; unë jam Luani i Zotit dhe Luani i Profetit të Tij”. Kurse Utbe tha: “Unë jam Luani i të Betuarve”. Në një version tjetër është regjis truar fjala ‘Esadul Ahlaf’ në kuptimin ‘kryetar i palëve të lidhura në aleancë’.
Në këtë rast të dytë, kjo shprehje do t’i referohej epokës kur fisi i Abd Munafit filloi të luante një rol të shquar midis fiseve arabe dhe pretendoi t’i merrte fisit të Abd-i Darit ofiqet që lidheshin me Qa’ben, duke ia hequr këtë privilegj. Për t’ia arritur këtij qëllimi, fisi Abd Munafi u lidh me fiset Esad bin Abdil Uza, Tajim, Zuhre dhe Harith, duke bërë me ta një marrëveshje.
Kryetarët e secilit fis i zhytën duart në ujë trëndafili, për të treguar lartësinë e frymës së kësaj marrëveshjeje, dhe u betuan se do ta ndihmonin njëri-tjetrin. Për këtë arsye, këto f ise u quajtën ‘Fiset e betuara për një marrëveshje të lartë’. Nga ana tjetër fiset e Abd-i Darit, Makhzumit, Sahmit dhe Adit u betuan, edhe ato, që t’i rezistonin fisit të Abd Mu nafit e aleatëve të tyre. Këto fise u quajtën thjesht ‘Aleatët’ dhe Utbe u vetëquajt ‘Kryetar i palëve aleate’. Disa komentues i kanë marrë fjalët ‘Esadul Ahlaf’ sikur kanë parasysh Ebu Sufianin, sepse ai bëri që disa fise të lidhnin besë kundër Profetit në Betejën e Hendekut, kurse disa komentatorë nënkuptojnë me to Esad bin Abdil-Uzen. Por ky interpretim i fundit nuk qëndron, sepse në këtë rast adresimi i bëhet Mu’avies dhe një interpretim i tillë nuk do ta përligjte dot qëllimin e tij për të goditur Imam Aliun, meqenëse fisi i Abd Munafit ishte vetëm njëra nga palët e kësaj aleance
Pastaj Imam Aliu thotë se midis tyre janë prijësit e rinisë së Parajsës, duke iu refer uar shprehjes së Profetit se ‘Hasani dhe Huseini janë prijësit e rinisë së Xhennetit’, ndërsa fëmijët e anës tjetër janë të Skëterrës, duke iu referuar bijve të Utbe Ibn Ebi Muitit, për të cilin Profeti ka thënë: “Për ju dhe bijtë tuaj është Skëterra”.
Pastaj Imam Aliu kujton që midis tyre është Fatime Zehraja - ‘më e para e të gjitha grave të botës’, kurse në anën tjetër është ‘Mbartësja e Druve’, që i referohet Ummi Xhemilesë, bijës së Harbit, gruas së Ebu Lehebit. Kjo grua e kishte zakon të shtronte driza në rrugën nga do kalonte Profeti. Së bashku me Ebu Lehebin, ajo është përmendur në Kur’an me këto fjalë: “Iu thafshin të dy duart Ebu Lehebit e vet ai mbaroftë me gjithëç ka. S’do t’i vlejë dot pasuria, as çfarë fitoi. Së shpejti do të digjet në zjarrin f lakërues; ndërsa e shoq-ja, që mbartte dru e ferra, do ketë për qafe një kapist ër nga fije palme.” (Kur’ani, 111:1-5).